İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
İbn Sina el-Kanun ii’t-tıbb’ı 403 (1 012)
yılında gittiği Cürcan’da yazmaya başlamış,
Büveyhl hanedanının Rey, Hemedan
ve İsfahan daki saraylarında hekimlikyaptığı
dönemde çalışmasını on yılı aşkın bir
sürede tamamlamıştır. Müellif dağınık
vaziyetteki Helenistik, Bizans ve Süryanl
tıp literatürünü derleyip sistemleştirmesi
yanında bunlara kendi gözlemlerini de
katarak kitabı güncelleştirmek suretiyle
İslam tıp tarihinin en büyük eserini meydana
getirmiştir. İbn Sina’dan bir asır
sonra kaleme aldığı Çehôr Ma~iile adlı
eserinde (s. 7 ) Nizarnl-i Arüzl el-Kanun
fi Hıbb’ın önemini, “Bukrat (Hipokrat)
ve Callnüs (Galen) sağ olsalardı bu kitabın
önünde secde etmeleri gerekirdi” cümlesiyle
ifade eder.
el-Kanun fi t-tıb beş kitaptan meydana
gelir. “ei-Külliyat” (tıbbın genel ilkeleri)
başlığını taşıyan ve teori ağırlıklı olan
ilk kitap dört kısımdan oluşur. Birinci kısımda
tıp biliminin tanımı verildikten sonra
klasik usule uygun olarak önce anasır-ı
erbaa, ahiat-ı erbaa ve dört mizaç teorisi
ele alınıp açıklanır ; insanın anatomik yapısı
hakkında bilgi verilir ve her bir organın
yapısı ayrıntılı olarak incelenir. İkinci
kısımda hastalığın tanımı yapılır; uyku ve
uyanıklık, alışkanlıklar ve besin ler, banyo
ve güneşin hastalıkla ilgili tesirleri tartılı
r: Ayrıca ısı , anormal hareketler, zevk
ve ac ın ın vücut üzerindeki etkileri gibi
özel hastalık sebeplerinden söz edilir. Koruyucu
hekimliğe dair üçüncü kısımda
sağlık, hastalık ve kaçınılmaz ölüm sebepleri
hakkında bilgi verildikten sonra çocuk
yetiştirme, yetişkinlerin ve yaşlıların
izlenmesi gereken hayat düzeni üzerinde
durulmakta, mizaç anormallikleri ve iklim
değişikliklerinin etkileri hakkında bilgi
verilmektedir. Tedavinin ana hatlarıyla
ilgili dördüncü kısımda genel tedavi ilkeleri,
müshillerin kullanımı, kan alma ve
kusma konuları ele alınmıştır.
Basit ilaçlarla (droglar) ilgili olan ikinci
kitabın ilk kısmında İbn Sina, tıbbi birikimi
yanında kendi deneylerinden de yararlanarak
ilaçların tabii özellikleri üzerinde
durur. Onun ilaçlara dair deneysel çalışmaları
daha çok ilaçların vücut üzerindeki
etkileriyle ilgilidir. İkinci kıs mda ebced
sistemiyle 800′ e yakın ilacın adı verilerek
her bir ilacın mahiyeti, kullanım miktarı,
tabii özellikleri ve etki alanları incelenmiştir.
İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
Patolojiyle ilgili üçüncü kitapta tek tek
organiara mahsus hastalıklar üzerinde
durulur; bu hastalıkların belirtileri, teşhis
ve prognozları hakkında bilgi verilir. Mesela
başla ilgili hastalıklar arasında beyin
ahatsızlıkları, baş ağrıları , sara, paraliz,
göz, burun, boğaz ve diş hastalıkları ; sindirim
sistemiyle ilgili olanlar arasında
mide, bağırsak , karaciğer ve safra kesesi
hastalıkları ; üreme organları hastalıkları
ve bu münasebetle döllenme ve
gebelik hakkında bilgi verilir.
Belli organiara has olmayan hastalıkların
ele alındığı dördüncü kitap dört kısma
ayrılmış olup ilkinde ateşli hastalıklaın
(humma) belirtileri arasında ishal, iştahsızlık,
fazla kilo kaybı, korku, ağrı ,
ateş ve hormonal dengesizliğin görüldüğü
belirtilir; ateşli hastalıklarda kusma,
ateş, susuzluk, ishal gibi belirtilere göre
tedavi uygulandığı görülür. Şişmelerle
ilgili ikinci kısımda yaralar ve onların küçük
cerrahi denilen tedavileri: üçüncü
kısımda metaller, bitkiler ve hayvani
ürünlerden kaynaklanan zehirlenmeler,
insan ve hayvan ısırmaların dan doğan rahats
zlıklar; dördüncü kısımda estetikle
ilgili problemler üzerinde durulur. Şişmanlık
ve zayıflık başta olmak üzere saç.
tırnak ve deri bakımı . kötü kokular ve
renk solgunluğu da dördüncü kısımda ele
alınmış ve ayrıca deri hastalıklarıyla ilgili
olarak ilk defa ayrıntılı bir frengi açıklaması
verilmiştir. el-Kaniln fi’t-tıbb’ın beşinci
ve son kitabı reçetelerden meydana
gelen bir kocteks niteliğ nde olup 650
kadar il ın t erkibi ve uygulanış şe kl i hakkında
bilgi verir.
Pek çok yazması bulunan (Brockelmann,
GAL, 1, 457-458; Suppl. , 1, 823-824;
eh ate el-Kanavatt, s. ı 96-204; Ergin, s.
38-39 ) el-Kanun fi’Hıbb’ın ilk baskıs ı
1 593’te Roma’da yapılmış , daha sonra Kahire
( ı 290), Bulak (ı 294), Leknev ( I 298)
ve Lahor’da (ı 905) yayımlanmıştır. İdvar
ei-Kaş (1. Al-Qashsh), eser ve m üellif hakkında
bilgi veren bir mukaddime ve ara
başlıklar, açıklayıcı dipnotlar gibi bazı ilaveler
yaparak Bulak baskısını esas alan
yeni bir neşir gerçekleştirm ştir (Beyrut
ı 987, ı 993; iğe r zı ask ıl rı için bk.
Janssens, s. 26-27).
ei-KANON fi ‘t-TlB
el-Kanun fi’t-tıb, ilk defa Gerard de
Cremone tarafından 11 SO -1187 yıllarında
Tuleytula’da (Toledo) Latince’ye çevrilmiş,
bu çeviri 1473’te Milano’da, 1476’da
Padoa’da, 1482’de Venedik’te basılmıştır.
Andreas Alpago’nun İbranice çevirileriyle
de karşılaştırarak d üzelttiği bu tercüme
tekrar yayımlanmıştır (Venedik 15 27).
Padoa Üniversitesi hocalarından Andrea
Graziolo’nun çevirisinin ilk bölümü 1 585’-
te Venedik’te neşredilmiştir. Max Meyerhof,
el-Kanun fi’Hıbb ın X:V ve x:ı/1. yüzyıllarda
Avrupa’da otuz altı defa basıldığını
kaydeder (T oğ lu , Yeni Araştırmalar
ığında Büyük Türk -islam Bilim Adamı
İbn Sina [Avicennaj ve Tababet, s. 54,
64) . Bunun dışında büyük bölümü Latince’ye
, bazı bölümleri İbranice ye olmak
üzere çoğu kısmi sekseni aşkın çevirisi yapılmıştır.
İlk İbranice çeviri Nathan HaMeati
tarafından 1279’da Roma’da gerçekleşt
rilmiş ve 1491’de Napoli’de basıl
mıştır. Ayrıca Tokatlı Hekim Mustafa
Efendi eseri 1760’1arda Türkçe’ye çevirmiştir
(TSMK, lll. Ahmed, nr. ı 903; Süleymaniye
Ktp., Hamidiye, nr. ıoi5 ; Rag ıb
aşa Ktp., nr. ı 335). el-Kanun fi’t-t bb ın
1 564’te Venedik’te neş edilen Latince
tercümesinin göz hastalıklarıyla ilgili bölümleri
Berlin Üniversitesi’nde 1889-
1900 yıllarında doktora tezi olarak Cuan
Cueva. Paul Uspensky, Theodor Bernikow
ve Elias Michailowsky tarafından Almanca’ya
çevrilip incelenmiştir (bu alı r
içi n bk. er oğ lu , a.g. e., s. 59; Janssens,
s. 33-34). Eserin tamamı bir komisyon tarafından
beş cilt halinde Rusça’ya (Taş
kent ı 954-60). birinci cildi Esin Kahya
tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir
(Ankara I 995) (eserin oğu ve Batı dillerine
ğe r zı kı mi çevirileri için b k. Terzioğ
lu , a.g.e., s. 5 I -56; Janssens, s. 32-34).
el-Kanun fi ‘t-tıb üzerine Pahreddin
er-Razı. Kutbüddin-i Şirazi, İbrah m b. Ali
es-Sülemi i-Mı ri, Şe sed n ei-Amüli
gibi alimler t am ve ısmi pek çok h
yazmıştır. Bunların en önemlisi İbnü’nNefıs’e
ait rJ:ıu teşriJ:ıi’l Kanun başlıklı
çalışmadır (Kahire 1988). el-Kanun
fi’t-tıbb ın anatomiye dair ilk üç bölümünün
şerh i olan eser, özellikle bn Sina nın
akciğer kan dolaşımıyla ilgili görüşünü
düzelterek bu hususta tıbbi bir keşif ortaya
koyması bakımından büyük önem
taş r. Bu şerhin Andreas Alpago tarafından
yapılan Latince çevirisi 1 547’de Venedik’te
basılmıştır (el-Kanun fi’t-tıbb üzerine
ya pılan şe rh , aş ye özet tar ınd a ça –
lı rın bir li stesi için bk. Keşfü ?-
nun, Il, 13 ı ı ı 3 ı 3; Şe hh e el-Kanavatl,
204-2 ı ı) .
331
İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
ei·KANON fi’t-TIB
BİBLİYOGRAFYA :
İbn Sina, el-~anan fi’t-ııb r. idvar ei-Kaş),
Beyrut 141 3/1993, I-IV, tür. yer.; Nizarni-i Arüzi,
Çehar Makale(nşr. Muhammed Kazvini). Leyden
1909, s. 71; Keş{ü ‘?-?Unü , ll, 1311-1313; C.
de Vaux, Les penseurs de /’Islam, Paris 1921 ,
ll, 269; Serkis, Mu’cem, I, 130-13 1; Brockelmann,
GAL, I, 457-458; Suppl., 1, 823-824; G.
Şehhate ei-Kanavati, Mü’elle{atü ibn Sina, Kahire
1950, s. 192-213; Osman Ergin, ibn Sina
Bibliyogra{yası, İstanbul 1956, s. 38-39, 112-
118, 127; J. L. Janssens, An Annotated Bibliography
on lbn Sina ( 1970- 1989). Leuen 1991,
s. 26-37; Arslan Ter ioğlu , Yeni Araştırmalar
ığın da Büyük Türk-islam Bilim Ad mı ibn
Sina (Avicenna) ve Tababet, İstanbul 1998, s.
31-65; a.mlf .. İbn Sina ITı pl”, DiA, XX, 331-
335; A.-M . Goichon, ” 1bn Sina”, Ef2 (Fr.). lll,
969.
İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
liJ EsiN K AHYA
KANÜNIHACJAJUFBEY
(bk. HACI ARiF BEY, Kanuni).
KANÜM KÖPRÜSÜ
Gebze ile Hereke arasındaki
Dilovası’nda
XVI. yüzyıla ait köprü.
_j
_j
Kocaeli ili sınırları içinde Diliskelesi mevkiinde
Marmara denizine ulaşan Dilderesi
üzerinde inşa edilmiş olup bundan
dolayı Dilderesi Köprüsü diye de anılır.
Osmanlı Devleti’nin doğuya uzanan en
önemli ana yolu olan istanbul- Bağdat
yolu üzerinde yer almaktadır. Ordunun
doğuya yapacağı seferler için ordugahın
Gebze yakınında Sultançayı rı denilen yerde
kurulduğu bilinmektedir (Katib Çelebi,
s. 6 71 ). Bu sebeple köprü kervan ve
sefer yolunun üzerindeki önemli mimari
tesislerden biri durumundadır. Eskiden
şehirler arası yol bu köprüden geçerken
günümüzde yaklaşık 50 m. kuzeyinden
geçmektedir. Bu sebeple bakımsız kalan
yapı zamanla harap olmuş ve 1972-1973
yıllarında Karayolları Genel Müdürlüğü
tarafından onarımı yapılmıştır. Köprü halen
araç trafiğine kapalıdır ve yayalarca
kullanılmaktadır.
Köprünün inşa tarihi bilinmemektedir;
kitabesi yoktur. fakat mimari özellikleri
göz önüne alınarak XVI. yüzyıl içine tarihlenir
ve Mimar Sinan’ın eseri olarak değerlendirilir.
Gerçekten Kanuni Köprüsü.
Mimar Sinan’ınyapıları olduğu bilinen
Trakya’daki Alpullu Köprüsü ve Haramidere
(Kapı Ağ ası) Köprüsü’ne oldukça benzemektedir.
Mimar Sinan’ın eserlerini ele
alan kaynaklar içinde bu köprünün adına
sadece Tuhfetü’l-mi’marfn’de rastlan332
maktadır. Aptullah Kuran. kaynak vermeden
köprünün Kanuni’nin lrakeyn Seferi’nden
önce yapıldığının söylendiğini belirtirse
de 940-942 ( 1533-1536) yılları
arasına rast! ayan sefer hakkında Matrakçı
Nasuh’un yazdığı eyan-ı Menazil-i
Sefer-i Irakeyn adlı eserin yegane nüshasında
resmedilen (İÜ Ktp., TY, nr. 5964,
vr. ı 3•) ve Hereke Kalesi ile yakın çevresini
tasvir eden minyatürde böyle bir köprü
yer almamaktadır. Eserin minyatürlerinde
görülen en önemli özellik güzergah
üzerindeki yerlerin asıllarına uygun bir
şekilde resmedilmiş olmasıdır, dolayısıyla
köprü gibi askeri bir tesisin burada yer
almaması mümkün değildir. Buna göre
köprü 1 533 yılından sonra yapılmış olmalıdır.
Kanuni Köprüsü’nün, dönemin imar
faaliyetlerinin en yoğun olduğu XVI. yüzyılın
ikinci yarısının hemen başlarında inşa
edilmiş olması mümkündür.
Köprünün üç adet kemeri vardır. Bunlardan
ortada yer alan sivri kemer daha
geniş bir açıklık halinde 9, 70 m. genişliğe
sahipken bunun iki yanında bulunan
yuvarlak kemerli açıklıklar 6,50 m.- genişliğindedir.
Kemerierin arasında sel yaranların
üst kısmına rastlayan yerlerde suyun
yükselmesine karşı yapılmış sivri kemerli
ince uzun tahliye gözleri mevcuttur.
Uzunluğu 45,24, genişliği 6,05 m. olan
köprünün eğimi% 12-%6 arasında değişmektedir.
İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
Kanuni Köprüsü’nün inşasında kullanılan
taş düzgün kesilmiş kalkerdir. Kemerlerde,
tahliye gözleri ve duvarlarda
küçük boyutlu taşlar kullanılmış . direnç
gerektiren ayaklar ve sel yaranlarda ise
daha büyük boyutlu taşlar yer almıştır.
Sel yaranlar üçgen prizma şeklinde ve uçları
sivriltilmiş olup arka yönleri dikdörtgen
prizma biçiminde ve uçları küttür.
Ana kemerin iki yanındaki hafıfletme gözlerinden
bir üçüncüsü de köprüye Diliskelesi
tarafından bakıldığında (güney) sağ
uçta bulunmaktadır. Ana kemerin kilit
taşı çok belirgin bir şekilde dışa taşkındır.
Köprünün korkulukları mevcut kıs
Kanüni
KöprüsüGebze
1
Kocaeli
ma zarif bir kornişle bağlanarak yenilenmiş
, çok fazla tahrip görmüş olan esas
döşemenin üzeri betonla kaplanmıştır.
Sağlam kalan orüinal bir baba taşı Gebze
istikametindeki uca monte edilmiş. diğerleri
buna benzetilerek yapılmıştır.
BİBLİYOGRAFYA :
Sai, Te?kiretü’l-ebniye, s. 43; Katib Çelebi,
Cihannüma, s. 671; Orhan Bozkurt. Koca Sinan
ın K öprüleri, istanbul 1952, s. 6, 41-45,
82-83, rs. 32-36, tablo 9; Cevdet Çulpan, Türk
aş Köprü/eri, Ankara 1975, s. 134, rs. 79; Metin
Sözen v.dğr .. Türk Mimarisinin Gelişimi ve
Mimar Sinan, istanbul 1975, s. 230, 382; Gülgün
Tunç, aş Köprülerimiz, Ankara 1978, s.
176- 177; Aptullah Kuran. Mimar Sinan, istanbul
1986, s. 256, 264, 404; Kazım Çeçen, “Sin’ın
Yaptığı Köprüler”, a.e., I, 429-438; ll, rs.
420; M. Gojkovic, Stari Kamenimostovi, Beograd
1989, s. 189, rs. 216; İsmet İlter, “Ölümünün
Yıl Dönümünde Köprüleriyle Mimar SinanV”,
Karayolları Bülteni, XIX/241, Ankara 1970,
s. 16-19; a.mlf .. “Köprüleriy le Mimar Sinan”,
Mesleki ve Teknik Öğretim, XVIII/216, istanbul
1971 ‘ s. 27-29. Iii ENiS KARAKAYA
r KANÜM SULTAN SÜLEYMAN ı
L (bk. SÜLEYMAN 1). _j
r KANÜNi SULTAN SÜLEYMAN ı
CAMii
İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
Macaristan’ ın
Sigetvar Kalesi içinde
XVI. yüzyılda yapılmış cami. _j
Sigetvar (Szigetvar) Kalesi. Kanuni Sultan
Süleyman’ın son seferinde 21 Safer
974’te (7 Eylül 1566) fethedilerek Osmanlı
topraklarına katılmıştır. Kale içindeki
cami fetihten sonra inşa edildiğine göre
Kanuni Sultan Süleyman’ın hatırası için
onun adına yaptırılmış olmalıdır. Selanik!
Mustafa Efendi. padişahın katılımıyla bu
camide büyük bir cemaatle cuma namazının
kılındığını söylüyorsa da caminin yapımı
bu kadar kısa bir sürede bitirilemeyeceğine
göre padişahın burada bizzat
namaz kılmış olmasına ihtimal verilemez
Not: Kitabın PDF hali henüz arama aşamasında en kısa sürede bu posta linki eklenecektir.
İbni Sina El Kanun Fi’t-Tıb Kitabı Pdf indir
